Visoki predstavnik Christian Schmidt dostavio je Generalnom sekretaru Ujedinjenih nacija 66. izvještaj OHR-a o implementaciji Mirovnog sporazuma u Bosni i Hercegovini. Visoki predstavnik u sažetku izvještaja navodi da je vladajuća koalicija u bh. entietu Republika Srpska nastavila da "podriva državu" i njene institucije, te ističe da je domaće vlasništvo nad reformskim procesom "ključni faktor" za napredak zemlje ka članstvu EU, no da obaveze da se izvrše ustavne reforme kako bi se implementirale presude Evropskog suda za ljudska prava u grupi predmeta Sejdić-Finci za sada nisu dale rezultate.

Ovo je Schmidtov sedmi redovni izvještaj Generalnom sekretaru otkako je 1. augusta 2021. godine preuzeo funkciju Visokog predstavnika za Bosnu i Hercegovinu. Izvještaj obuhvata period od 16. aprila 2024. do 15. oktobra 2024. godine.

“Politička situacija tokom izvještajnog perioda dala je mješovitu sliku. Eksterno, EU je nastavila da pruža zamah za ubrzanu evropsku integraciju zemalja Zapadnog Balkana. Međutim, Bosna i Hercegovina nije u potpunosti iskoristila ovu inicijativu, uglavnom zbog neispunjavanja svih zahtjeva Plana rasta. Interno, period je bio obilježen pripremama za nedavne lokalne izbore održane 6. oktobra 2024. godine, ali i kontinuiranim pokušajima podrivanja Općeg okvirnog sporazuma za mir“, navodi on, te dodaje da je izvještajni period završen tužnim događajem uslijed vanredne situacije u zemlji uzrokovane poplavama i klizištima koja su rezultirala gubitkom života i štetom na imovini u pet centralnih općina.

Schmidt navodi da su lokalni izbori u BiH provedeni u “mirnoj atmosferi bez većih incidenata“. Ističe da su građani i predstavničke nevladine organizacije u zemlji pokazali “snažno odobravanje” primjene novih tehnologija za jačanje integriteta izbora, koje su po prvi put implementirane nakon što je on uveo izmjene Izbornbog zakona 26. marta ove godine.

Također navodi da je njegovom odlugom uvedena zabrana osobama osuđenim za ratne zločine, genocid i zločine protiv čovječnosti da budu kandidati ili obnašaju bilo koju izbornu, imenovanu ili drugu funkciju.

“Istovremeno, nove odredbe koje zabranjuju korištenje govora mržnje u izborne svrhe donijele su pozitivne rezultate među političkim subjektima, uz evidentno smanjenje broja takvih slučajeva. Poboljšanje integriteta izbora svakako je jedan od ključnih elemenata napora za obnovu povjerenja građana u izbore i razvoj demokratske tradicije u zemlji. Ipak, uporno nizak nivo učešća žena u političkom životu ostao je nepromijenjen na nedavnim lokalnim izborima“, naveo je Schmidt.

Schmidt navodi da je, u pogledu reformi i evropskih integracija, izvještajni period “svjedočio neuspjehu politike etniciteta, što je kulminiralo neuspjehom usvajanja Nacrta agende reformi u skladu sa svih 113 zahtjeva Plana rasta“.

“Kao posljedica toga, Bosna i Hercegovina je trenutno jedina zemlja u regionu koja je isključena iz Plana rasta Evropske unije, a odgovornost leži na domaćim političkim akterima. U međuvremenu, izražena posvećenost vlade evropskoj integraciji ostaje nepromijenjena“, naveo je.

Istakao je da će “domaće vlasništvo nad reformskim procesom na kraju biti ključni faktor za napredak Bosne i Hercegovine na njenom putu ka evropskim integracijama“, no da obaveze da se izvrše ustavne reforme kako bi se implementirale presude Evropskog suda za ljudska prava u grupi predmeta Sejdić-Finci za sada nisu dale rezultate.

Schmidt ističe da političke stranke i vlasti u Bosni i Hercegovini “nisu preuzele nikakvu inicijativu” u vezi implementacije gore navedenih presuda, “pokazujući malo interesa za djelovanje, uprkos ponovljenim pozivima međunarodne zajednice i mene kao Visokog predstavnika da implementiraju presude Evropskog suda za ljudska prava u predmetu Sejdić i povezanim slučajevima, što zahtijeva izmjenu ustava Bosne i Hercegovine kako bi se eliminisala diskriminacija“.

“Visoki predstavnik je, između ostalog, odgovoran za održiv razvoj demokratije u Bosni i Hercegovini. U tom smislu, u narednom periodu ću pozvati sve relevantne strane da pokrenu inicijativu za provedbu presuda Evropskog suda za ljudska prava“, naveo je on.

Schmidt je podcrtao da “vladajuća koalicija u bh. entietu Republika Srpska nastavlja podrivati državu Bosnu i Hercegovinu, potkopavati autoritet njenih centralnih institucija i slabiti njihov učinak“.

Međutim, on navodi da su, uprkos nastavku donošenja neustavnog Izbornog zakona Republike Srpske, sve političke stranke u Republici Srpskoj odlučile učestvovati na nedavnim lokalnim izborima koje je organizirala Centralna izborna komisija Bosne i Hercegovine.

Dana 23. maja 2024. godine, Generalna skupština Ujedinjenih nacija usvojila je rezoluciju kojom se 11. juli proglašava “Međunarodnim danom sjećanja i komemoracije na genocid u Srebrenici iz 1995. godine” i u kojoj se osuđuje bilo kakvo negiranje tog historijskog događaja i bilo kakve radnje koje veličaju osuđene za ratne zločine, zločine protiv čovječnosti i genocid koje su presudili međunarodni sudovi.

Schmidt navodi da je usvajanje Rezolucije naišlo na “agresivnu kampanju historijskog revizionizma, ponavljanja negiranja genocida u Srebrenici i veličanja ratnih zločinaca” od vladajuće koalicije u Republici Srpskoj. Neposredno prije glasanja Generalne skupštine Ujedinjenih nacija o Rezoluciji o Srebrenici, Vlada Republike Srpske usvojila je takozvani nacrt Sporazuma o “mirnom razdruživanju” od Federacije Bosne i Hercegovine, dokument za koji Schmidt naglašava da “zanemaruje državnost, suverenitet i teritorijalni integritet Bosne i Hercegovine“.

Nakon usvajanja UN rezolucije o Srebrenici, 8. juna 2024. godine u Beogradu je održan prvi Sve-srpski sabor “Jedan narod, jedan sabor – Srbija i Srpska” s ciljem usvajanja Deklaracije o zaštiti nacionalnih i političkih prava i zajedničkoj budućnosti srpskog naroda.

Schmidt ističe da je u međuvremenu Narodna skupština Republike Srpske nastavila rad u pravcu “stvaranja paralelnog pravnog okvira“, te da su tokom izvještajnog perioda nastavljeni izazovi vladajuće koalicije u Republici Srpskoj prema institucijama na državnom nivou, posebno prema Ustavnom sudu Bosne i Hercegovine, kao i prema instituciji i mandatu Visokog predstavnika.

“To uključuje prijetnje i zapaljivu retoriku, ali i akcije koje imaju za cilj podrivanje mog kredibiliteta kao Visokog predstavnika, čime se narušava mogućnost implementacije mog mandata. Takve akcije su direktno kršenje Aneksa 10 Općeg okvirnog sporazuma za mir, koji zahtijeva punu saradnju strana Sporazuma sa Visokim predstavnikom“, naveo je Schmidt.

Prema Schmidtovom izvještaju, raniji trendovi nasilja povezanog s povratnicima su se nastavili tokom izvještajnog perioda, uz nekoliko slučajeva nasilja i zastrašivanja povratnika.

“Takvi slučajevi nastavljaju stvarati napetost i opterećivati međunacionalne odnose, otežavajući napore ka poboljšanju odnosa i pomirenju. Nasilje vezano za povratak, zajedno sa širim kontekstom povremenih slučajeva općeg međunacionalnog nasilja, generira dodatna ograničenja za pozitivne procese“, naveo je.

Schmidt ističe da su se međunacionalne tenzije i, općenito, nivo zabrinutosti primjetno povećali tokom aprila i maja u periodu javne rasprave i kampanje u vezi sa usvajanjem UN Rezolucije o Srebrenici, kada su zabilježeni izvještaji o povećanoj anksioznosti među lokalnim stanovništvom.

“Kao Visoki predstavnik, nastavljam pozivati sve relevantne strane da pokažu veću toleranciju i povećaju svoj angažman na međunacionalnom dijalogu ka pomirenju“, dodao je.

Schmidt navodi da nije postignut značajan napredak u implementaciji Agende 5+2 tokom izvještajnog perioda.

“Nije bilo zakonodavnog rada na državnom nivou u vezi sa rješavanjem visoko spornog pitanja državne imovine. Određeni koraci koje su preuzele entitetske vlasti su prvo suspendovani, a zatim poništeni od strane Ustavnog suda Bosne i Hercegovine“, navodi on.

Pozdravio je nastavak “pozitivnog trenda” u Brčko distriktu, no istakao da tempo napretka nije ubrzan.

Istakao je također da Fiskalno vijeće BiH nije održalo nijednu sjednicu tokom izvještajnog perioda i nije usvojilo Globalni okvir fiskalne ravnoteže i politike u Bosni i Hercegovini za period 2025-2027, “što ometa pripremu državnog budžeta za 2025. godinu“.

Pregovori o novom Zakonu o Visokom sudskom i tužilačkom vijeću i novom Zakonu o sudovima Bosne i Hercegovine, koji čine značajan dio grupe reformi u vezi vladavine prava među 14 ključnih prioriteta Evropske komisije, nastavljeni su tokom izvještajnog perioda “bez konačnih rezultata”, navodi Schmidt.

Schmidt smatra da postoji “obilje dokaza da se, ako se koordinirano upravlja njima, Opći okvirni sporazum za mir i evropska integracija komplementarni i međusobno se osnažuju“.

“Perspektiva evropske integracije Bosne i Hercegovine do sada je bila moguća zahvaljujući sigurnim temeljima koje pruža Opći okvirni sporazum za mir, ali proces evropske integracije je taj koji će zadržati zemlju na putu ka trajnom miru i prosperitetu“, navodi on.

“Bosna i Hercegovina se nalazi na raskršću da iskoristi ili propusti priliku koja se pojavljuje u vidu kandidature za članstvo u EU. Svi politički akteri u Bosni i Hercegovini moraju poštovati Opći okvirni sporazum za mir, koji ostavlja nedvosmislene odredbe o suverenitetu, teritorijalnom integritetu i administrativnoj strukturi zemlje“, ističe Schmidt.

(DEPO PORTAL/dg)